De terugblik

Halverwege De Terugblik de nieuwe roman van de Colombiaanse schrijver Juan Gabriel Vásquez las ik een tekst die mij duidelijk maakte waarom dit boek mij zo raakte en dagenlang bezighield. “ Ook weer zo’n leven. Net als dat van Tato: zo’n leven dat een groter verhaal vertelt, ik weet niet of je begrijpt wat ik bedoel. Of misschien is het niet dat ze een verhaal vertellen, maar dat ze door de geschiedenis worden meegesleurd.”

Vásquez schreef een magistrale familieroman over de waargebeurde geschiedenis van Sergio Cabrera die verstrikt raakt in de ideologie van zijn vader Fausto en zijn eigen dromen om filmregisseur te worden. De schrijver sprak over een periode van zeven jaar diepgaand met Sergio om een roman te kunnen ‘houwen uit de gigantische berg ervaringen’ van de familie Cabrera. Bovendien kreeg hij de beschikking over foto’s, documenten en dagboeken.

Het verhaal opent met een bezoek van Sergio aan Barcelona waar hij de hoofdgast is tijdens de overzichtstentoonstelling van zijn werk. Zijn achttienjarige zoon Raúl zal hij daar voor het eerst na lange tijd weer ontmoeten. Het is een intense periode: het bijwonen van de vertoning van zijn films, interviews, zijn wankele huwelijk en de heftige gesprekken met zijn zoon. Telkens wordt hij geconfronteerd met zijn eigen, ongewone leven.

Zestiger jaren vorige eeuw. Door de onwrikbare ideologie van hun ouders groeiden Sergio en zijn jongere zus Marianella gedeeltelijk op in China. Hij was als zestienjarige lid van de Rode Garde en overtuigd van het gelijk van Mao. De Culturele Revolutie was in volle gang. De wreedheid van het regime bleef voor velen in het duister verborgen. Mijn spontane herinneringen aan die roerige periode: Parijs 1968, de Provo’s bij Het Lieverdje in Amsterdam, Roel van Duyn, de Verbeelding aan de macht, een wit spijkerpak.

Na terugkeer in Columbia wordt Sergio opgeleid tot guerrillastrijder. De enerverende en gruwelijke ervaringen die hij opdoet, tekenen hem voor zijn verdere leven. Ook zijn zus en ouders zijn solidair met de revolutionairen. Door hun afkomst en opleiding worden zij voortdurend argwanend bekeken en moeten zij zich telkens opnieuw bewijzen. Hun idealisme komt steeds meer onder druk te staan. Toch gaan zij uiteindelijk weer naar China. Aanvankelijk voelt Sergio zich er weer thuis, maar de twijfel groeit. Is dit het leven wat hij werkelijk wil? Zijn vader blijft een idealistische dwingeland. Sergio probeert om onder zijn juk vandaan te komen. Zijn acteer- en regietalent brengen hem in contact met de beroemde Nederlandse filmregisseur Joris Ivens. Dan staat zijn keus definitief vast en gaat hij studeren aan de London Film School.

Vele jaren later bij aankomst op het vliegveld van Barcelona bereikt hem het bericht dat zijn negentigjarige vader na een val in huis is overleden. Moet hij de uitvaart bij wonen?  Sergio wil zijn gastheren en de organisatie van het filmfestival niet teleurstellen. Hij blijft. Bovendien verheugt hij zich op het weerzien met zijn zoon.

Er gebeurt ontzettend veel in deze overweldigende roman, die niet alleen spannend en onderhoudend is. De Rode Revolutie van binnenuit meebeleven, diepgaande politieke discussies voeren en ontdekken dat de zogenaamde gelijkheid als het erop aankomt niet bestaat. Vásquez heeft mij vooral aan het denken gezet. Sergio denkt na hoe hij het vertrouwen van zijn guerrillacommandant kan winnen:

“Het duurde vele weken – van gehoorzaamheid, terughoudendheid, nederigheid – voordat hij vond dat hij het recht had om hardop de lessen van voorzitter Mao in herinnering te roepen en te vragen of dat niet de reden was voor strijd: het creëren van een guerrillabasis, die later kon uitgroeien tot basisgebied.”