Doggerland

De Engelsche Steen of Engelsteen onder de Zeven Pannenkoeken Heuvel in het Doolhof op de Hoge Berg ( ‘de navel van Texel’) spreekt al eeuwen tot onze verbeelding. Deze reusachtige kei uit de IJstijd zou Texel verbinden met Engeland. Irene Maas publiceerde er in de Texelse Courant van 10 augustus een boeiend artikel over.

Ook ik verdiep graag in dergelijke verhalen en legenden. Het prikkelt mijn fantasie en ik zou dolgraag terug in de tijd willen reizen om dat verleden met eigen ogen te kunnen zien. Onze geschiedenis leeft voort artefacten, tastbare (pre-) historische voorwerpen, die op tal van plaatsen worden gevonden. Bijvoorbeeld in de Noordzee.

Onder de zeespiegel en aan de rand van onze stranden ligt een enorm verdwenen landschap. ‘Een prehistorische wereld die bijna een miljoen jaar menselijke bewoning documenteert en gedurende het grootste deel van die tijd droog lag.’ In het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden is nog tot en met 31 oktober 2021 de tentoonstelling te zien Doggerland. Verdwenen wereld in de Noordzee.

Het boek met de gelijknamige titel geeft een schitterend overzicht van deze bijzondere expositie. In vijfentwintig artikelen verdeeld over vijf hoofdstukken schetsen professionals èn amateurs een indringend beeld van deze verdwenen wereld. Met foto’s, overzichtelijke kaarten en illustraties worden hun verhalen en anekdotes ondersteund.

Veel herkenbare belevenissen. Vissers die die restanten van een mammoet in hun netten krijgen, een wandelaar die op strand een vuistbijl vindt of een aangespoelde, getande spits, zomaar in een groepje schelpen. De vindplaatsen zijn legio en de verzamelingen blijven groeien. Het beeld van Doggerlans komt steeds meer tot leven. Bij het doorbladeren van dit prachtig verzorgde boek voelde ik mij toch een beetje tijdreiziger.

Voor het hoofdstuk ‘Verdrinkend land in kaart’ heeft men met de allernieuwste technieken een serie van twaalf landkaarten vervaardigd die de verschillende fasen tonen van de geschiedenis van de Noordzee en het omringende continent. We zien hoe het vasteland van Europa verbonden is geweest met Groot-Brittannië . Hoewel het al ruim 950.000 jaar geleden is, ligt hier – met de nodige fantasie - de bron van de legende van de Engelsche Steen.

Enthousiaste amateurarcheologen worden door hun professionele collega’s allang beschouwd als belangrijke steunpilaren in het veld en waarderen hun bijdragen. Dat werkt uiteraard stimulerend. Gewapend met een metaaldetector of simpel met het blote oog struinen zij over landerijen en langs de stranden op zoek naar een verrassende vondst. Een van hen doet in Doggerland aanstekelijk verslag van zijn activiteiten.

“Ik plof neer in het warme zand. Naast wat mooie schelpen en een ondefinieerbaar stukje versteend bot heeft mijn wandeling niet zoveel opgeleverd. Als ik mijn ogen sluit hoor ik de golven, spelende kinderen, een hond in de verte en een krijsende meeuw. Ik vraag mij af wat mijn strandgenoten denken…”mooi strand, lekkere zee, aan de overkant ligt Engeland, kijk een zeilschip?” Zouden ze weten dat die Noordzee er eigenlijk maar pas sinds kort ligt. Daar waar nu de golven breken vroeger mammoeten en grote kuddes rendieren langs de oevers van de oer-Rijn en – Maas een wijds dal in liepen.? Dat Neanderthalers hier tussen de handdoeken bivakkeerden? (…) Vast niet.”

 Maak kennis met Krijn, Nederlands’ eerste Neanderthaler van wie een schedelfragment uiteindelijk heeft geleid tot een reconstructie van zijn hoofd. Ruig type dat wij waarschijnlijk op straat toch achteloos voorbij zouden lopen, vermits hij moderne kleding droeg…

De spannende fantasyroman Orakel van Thomas Olde Heuvelt is geïnspireerd op die verdwenen wereld onder de Noordzee. (www.daanleest.nl 22 april 2021) Een overrompelende mengeling van prehistorie, wetenschap en fantasie. Beide boeken van harte aanbevolen.