Kukuruznik

Als ik in mijn jongensjaren een poging deed om een vliegtuig te tekenen dan werd dat altijd een dubbeldekker, een type vliegtuig dat avontuurlijke gevoelens opriep. Destijds waren die dubbeldekkers al geschiedenis geworden en kon je ze bewonderen tijdens vliegfestijnen met roekeloze stuntvliegers en hun sensationele acrobatiek . Het leek mij geweldig om zelf de stuurknuppel van zo’n kist vast te houden.

Mijn vader had die tijd nog echt meegemaakt en schetste moeiteloos allerlei vliegtuigen waarvan hij ook de namen kende. Mooie herinneringen, die kortgeleden bij het lezen van De grote cirkel van Maggie Shipsterd door mijn hoofd speelden. Het gebeurde opnieuw en indringend bij Kukuruznik van de Nederlandse auteur Saskia Goldschmidt. Haar zesde roman is een meeslepende mengeling van ware gebeurtenissen over ‘maffe, bijzondere, vrije vrouwen’ en fictie.

Noa, een alleenstaande jonge vrouw woont in een bestaand, historisch pand in het hartje van Amsterdam. Zij is celliste en leidt een teruggetrokken leven. Na het overlijden van haar vader erft zij een kist met papieren. Het zijn verhalen over vaak zeer jonge vliegeniersters, die in de begintijd van de luchtvaart wereldwijd in wankele vliegtuigjes stapten om records te breken. Hun acties sloegen aan bij het grote publiek en de pers deed uitgebreid verslag van hun belevenissen.

Bijvoorbeeld over Rosy Rose een ‘vrouw van kleur’, de eerste Amerikaanse zwarte pilote. Maar ook over jonge vrouwen in het Sovjetleger, die in de Tweede Wereldoorlog in Kukuruzniks in het donker leerden vliegen. Tijdens hun levensgevaarlijke missies vlogen zonder parachutes heel laag over vijandelijk gebied om hun bommen af te werpen. Velen van hen verongelukten.

In de kist bevinden zich ook brieven van een jonge moeder aan haar verongelukte echtgenoot, een vliegenier. Het is voor Noa een raadsel waarom haar liefdevolle maar zwijgzame vader zich zo hevig interesseerde voor deze vrouwen, die braken met de conventies van hun tijd en zich niets aantrokken van de heersende moraal. Langzaamaan ontdekt zij een verband met haar familiegeschiedenis, die in haar diepe sporen heeft achtergelaten.

Muziek speelt ook een belangrijke rol in het leven van Noa. Op een dag ontmoet zij een jonge violist die in haar grote huis een kamer betrekt. Ze is echter mensenschuw en vraagt zich voortdurend of het wel verstandig was om de jongeman en diens vriend in haar leven toe te laten. Het blijkt het begin van nieuwe ontwikkelingen. Goldschmidt verbindt de diverse verhaallijnen tot een compositie met een geweldig slotakkoord. Een roman voor een brede lezersgroep. Romantiek, avontuur, geschiedenis, techniek, wetenschap, kunst en muziek die spelenderwijs met elkaar zijn verweven. Een literaire topprestatie van internationale allure!

“Het was een prachtige dag toen ik twee jaar nadat ik uit de kantine van het vliegveld in Chicago was gesmeten van datzelfde vliegveld kon opstijgen. Het publiek juichte en sidderde van angst toen ik tijdens de vlucht de motor uitzette en de machine loodrecht naar beneden leek te vallen, alsof ik te pletter zou slaan. Het tarten van de dood, die altijd op mijn schouder meevloog, was het hoogtepunt van de show. Mensen zijn er gek op. Op het laatste moment herstartte ik en trok de machine omhoog. Ik rolde om mijn as en stuurde daarna de neus de lucht in, maakte een cirkel achterstevoren, liet het vliegtuig figuren maken alsof het een op hol geslagen paard was, en ik hoorde het applaus en de bewonderende kreten die van de grond naar boven golfden.”