Lysbeth

“De auteur heeft een vlotte pen. Kent u die uitdrukking beste luisteraars?” (Ik hoor de stem van dominee Gremdaat).  Een vlotte pen betekent dat een schrijver gemakkelijk en snel een leesbare tekst produceert. Na het omslaan van de laatste bladzijde van de historische roman Lysbeth van Marlies Medema, kwam deze reactie spontaan bij mij op.

Zie het als een compliment. Hoewel ik het genre historische romans op zich interessant vind, had ik bij dit boek aanvankelijk toch enige weerstand. De ondersteunde tekst op de voorzijde trok echter wel mijn belangstelling: “naar het waargebeurde verhaal van een Amsterdamse koopmansvrouw die voor zichzelf opkomt in een groot politiek conflict.” Het speelt in de eerste helft van zeventiende eeuw. Haar strijd is van alle tijden.

De roman is gebaseerd op het leven van Lysbeth Philipdr de Bisschop tijdens de Bestandtwisten van 1609 – 1621.  Ze woont met haar man Rem en hun twee dochters Baefje en Geertruid in een statige woning in het hart van de stad. Hun bewogen familiegeschiedenis beleeft de lezer vanuit het perspectief van de hoofdpersoon. Zij is de vertelster. Naast de politieke conflicten voeren de remonstranten, waarvan Rem de leider is, een heftige, religieuze oorlog met de contraremonstranten. Haar broer Jan blijkt van hen een fanatieke aanhanger. In de kern gaat het over vrije wil of lotsbeschikking. Hun belangrijkste tegenstander is burgemeester Reinier de Pauw, een machtswellusteling met veel invloed. Rem doet succesvol zaken in Koningsbergen aan de Oostzee.

Lysbeth en Rem zijn verstandige en verdraagzame vrijdenkers, maar soms ook wat naïef en goedgelovig. Op een dag wordt hun huis aan ’t Cingel totaal onverwacht overvallen door een knokploeg van contraremonstranten. Lysbeth dreigt alles te verliezen. De ravage is enorm. Haar grenzen zijn bereikt en zij stelt alles in het werk om de machthebbers het zwijgen op te leggen. Het stadsbestuur wil Rem oppakken voor vermeend hoogverraad. Zij vecht voor zijn leven, maar uiteindelijk ook voor dat van haarzelf. Vanaf de eerste bladzijde word je meegesleurd naar het Amsterdam van februari 1617.

“Overal liggen scherven. De dakpannen zijn aan stukken gesmeten in de half gesmolten sneeuw. Het hout van de deur is versplinterd, alsof een leger mannen er met een bijl op heeft ingehakt. (…) Het wemelt van de mensen bij dit pakhuis op de hoek van de Kromboomsloot, allemaal toegestroomd vanwege het spektakel. Straatjongens, zeelui, havenarbeiders, vrouwen met hun halsdoeken strak om hun schouders geslagen, Maar de man die ik zoek zie ik nergens. Ik kijk opnieuw naar het dubbele pakhuis. De naam Schottenburch op de gevelsteen is beschadigd. De stoelen zijn op een grote hoop gegooid. Ik herken nog wat restanten van het podium waarop het preekgestoelte stond. Terwijl ik naar de deur loop, worden de stemmen steeds luider. Dreigender. Ik krimp ineen en voel me misselijk.”

Marlies Medema deed uitgebreid onderzoek naar die periode. Haar roman staat vol met boeiende personages, waarvan de meesten aan de werkelijkheid zijn ontleend. Ter wille van de leesbaarheid nam zij de dichterlijke vrijheid om een aantal bedachte figuren te introduceren. Over de tijd waarin het speelt zijn veel materiaal en bronnen beschikbaar. Als extraatje zijn achter in het boek interessante afbeeldingen toegevoegd. Helaas niet van Rem en Lysbeth, want die blijken onvindbaar.

Stijl en taalgebruik van Marlies Medema staan in groot contrast met het werk van de IJslander Kalman Stefánnson, waarover ik in de vorige Daan leest mijn bewondering uitte. Toch ik heb genoten en veel leesplezier beleefd aan Lysbeth. Spannend, toegankelijk, informatief en ontroerend. Wel jammer dat de afbeelding op het omslag te gemakkelijk en nietszeggend is. Dat had voor hetzelfde geld absoluut veel beter gekund.