Naar zachtheid en een warm omhelzen

Dierbare herinneringen aan mijn kinderenjaren liggen boven de stapel, maar een onverwachte opmerking, muziekflarden en vooral geuren zetten de deur naar mijn geheugen nog verder open. Sommige gebeurtenissen beleef je opnieuw. Voor veel schrijvers blijft het verleden een onuitputtelijke inspiratiebron. Een ongelukkige jeugd heeft veel mooie literatuur opgeleverd. Adriaan van Dis verraste mij met de opening van zijn laatste roman. Een aha ervaring.

“Hij werd omhelsd en meegenomen naar de rode weegautomaat in de hal van het station. Schoenen uit, voeten op de metalen plaat, stilstaan, adem inhouden, dubbeltje in de gleuf, een ijzeren wijzer gaf trillend het gewicht. Voor een tweede dubbeltje spuugde de automaat een bedrukt kaartje uit: 28,3 kilo.”

Geen idee wat ik woog op die leeftijd. Ongeveer hetzelfde? Die rode weegautomaten stonden in de vijftiger jaren in vrijwel alle stations in Nederland. Ook in Den Helder waar ik mijn kinderjaren doorbracht. Samen met mijn broertje Niek sloop ik regelmatig de smoezelige stationshal binnen. Onopgemerkt naar het perron en altijd probeerden wij of we ons ook zonder een dubbeltje konden wegen. Dat rode apparaat had grote aantrekkingskracht op die twee nieuwsgierige jongetjes. Dankzij van Dis kwam het allemaal weer boven.

Naar zachtheid en een warm omhelzen is een eerbetoon aan Ommie, ‘de meid voor dag en nacht’, al jaren in dienst bij van Dis’ norse grootvader. Hij was pas negen jaar toen hij een hele zomervakantie bij hen ging logeren. Ommie werd zijn ‘surrogaat-oma’ met wie hij een hechte band kreeg. Deze periode was in eerdere boeken onderbelicht gebleven. Van Dis verdiepte zich voor deze roman in haar schijnbaar eenvoudige leven en kijkt met de blik en de kennis van nu terug. Het resultaat is ontroerend.

De stijl is helder, humoristisch en het leest als een trein. Zonder effectbejag trekt van Dis ons mee in zijn emotionele verleden. Hij levert in korte, vetgedrukte hoofdstukjes commentaar op zijn belevenissen en neemt zo enige afstand van zijn alter ego in de roman. Mijn bewondering en waardering voor deze schrijver is alleen maar toegenomen.