Toen de wereld brak

 De Ierse auteur John Boyne brak in 2006 wereldwijd door met zijn aangrijpende roman De jongen in de gestreepte pyjama. Van de Nederlandse editie zijn inmiddels meer dan 350.000 exemplaren verkocht. Op mij maakte het diepe indruk, een boek om nooit meer te vergeten. Er zijn mensen die ’principieel’ geen bestsellers lezen. Ik herken daar wel iets in, maar besef tegelijkertijd dat je je ook schromelijk kunt vergissen.

Toen Boyne de definitieve versie van De jongen in de gestreepte pyjama had afgerond, besefte hij dat er ooit een vervolg moest komen, maar dat het voorlopig bij een idee zou blijven. Gretel, het oudere zusje van Bruno zou het centrale personage zijn. Regelmatig maakte hij in zijn computer aantekeningen voor deze roman. Door de coronapandemie en de lockdown raakte hij in een isolement en besloot dat dit het moment was om Gretel tot leven te brengen.

Zij woont al tientallen jaren alleen in een luxeappartement in Londen. Eenentachtig jaar oud en met een Engels klinkende achternaam: Fernsby. Haar leven is comfortabel, kalm en alle sporen van haar donkere verleden zijn naar de achtergrond verdwenen. Geen woord over haar ontsnapping samen met haar moeder uit Duitsland meer dan zeventig jaar geleden. In haar hoofd is het belaste verleden echter onuitwisbaar aanwezig. Nooit spreekt zij over haar vader, de hartvochtige commandant van het beruchtste concentratiekamp of over het gruwelijke lot dat haar broertje Bruno trof.

Zijn naam is nooit meer over haar lippen gekomen. Er komen barstjes in haar façade als op een dag een jong gezin onder haar komt wonen. Gretel sluit vriendschap met de negenjarige Henri, ondanks dat hij herinneringen oproept die zij het liefst wil vergeten. Haar levensverhaal wordt door Boyne stapsgewijs onthult. Per hoofdstuk wisselend tussen heden en verleden. Gretel is zeker niet sympathiek, maar wel intrigerend. Haar bemoeienissen met Henri en zijn ouders zijn gebaseerd op vermeende of ware schuldgevoelens over haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Begreep zij als twaalfjarig meisje wat onder de verantwoording van haar vader plaatsgreep in dat concentratiekamp? Is zij daarom medeschuldig? Toen de wereld brak is beklemmend, hartverscheurend en onvergetelijk. Mag je een kind de misdaden van zijn ouders aanrekenen?